سیدمحمد ظمانی کارشناس ارشد مدیریت دولتی (تحول)

کرونا مهمان ناخوانده ای که سرنزده در زمستان و در روایتی پاییز ۹۸ وارد کشور شد. که متاسفانه جان بیش از ۱۴۰ هزار ایرانی را گرفت و بیش از ۷ میلیون نفر را مبتلا کرد.

با فروکش کردن تب این بیماری مهلک و کاهش آمار فوتی ها احتمالا باید منتظر پایان بحران کرونا در کشور باشیم به این دلیل قصد داریم به واکاوری تاثیر کرونا در حوزه های مختلف به نحوی بپردازیم که برای آیندگان دستاورد محسوب شود.

آمادگی برای جنگ بیولوژیک کرونا

طبق نظر جمع قابل توجه دانشمندان کرونا ویروسی آزمایشگاهی است که امور جهان را ماه ها و در کشور ما بیش از دوسال با اختلال مواجه کرد. این شائبه نظریات بسیاری را در خصوص جنگ های بیولوژیکی برانگیخت، جنگی که کمترین تخریب ، کمترین هزینه ، بالاترین خسارت و بالاترین سرعت را دارد.

حال باید این سوال را مطرح کنیم که آیا کشور ما برای این نوع حملات آماده بود؟

در زمان پیشروی کرونا پرواز ها و مراودات تجاری با چین متوقف نشد و تا مدت ها پس از ورود بیماری به کشور راهکار و پروتکلی برای آن تدوین نشد. اصولا در بحث پدافندغیرعامل و مدیریت بحران تا قبل از ورود بحران ها پیشگیری خاصی انجام نمی شود یا حداقل در این مورد کاری انجام نشد. حتی اگر بیماری دیگری در نقطه دیگری از دنیا پاندمی ایجاد کند عملا پیشگیری در این خصوص در ایران شکل نمی گیرد کما اینکه با کاهش سویه های کرونا کنترل مسافرین ورودی به کشور ضعیف تر می شد.

آموزش کرونایی

آموزش یکی از مهمترین موضوعات کشور است چیزی که آینده مملکت به کیفیت و گستردگی آن بستگی دارد متاسفانه با ورود کرونا و تعطیلی بلند مدت مدارس شاهد افت چشمگیر تحصیلی در دانش آموزان و دانشجویان بودیم. درست است که با تعطیلی آموزش حضوری صداو سیما و آموزش برخط جایگزین آن شد ولی نتوانست جایگزین خوبی باشد. عدم برنامه ریزی یکپارچه ، عدم توانایی استفاده همگانی از آموزش مجازی برای مدرسین و محصلین ، (عدم زیرساخت مناسب ، ارزان و در دسترس ) از جمله مشکلات جدی این روش بود که البته مزایایی هم داشت که جلوگیری از به خطر افتادن جان کودکان ، نوجوانان و جوانان این مرزوبوم بود.

با کاهش کرونا در این روزها آموزش حضوری جای خود را به آموزش غیرحضوری داده ولی نباید از تقویت این روش آموزشی غافل شویم چون کرونا نشان داده که هر چیزی در جهان ممکن است.

گردشگری کرونایی

کرونا بیش از دو سال مردم ایران را خانه نشین کرد و بخاطر پایین بودن ضریب رعایت پروتکل ها و تزریق دیرهنگام و مرتبه ای واکسن ورود کاهش بی سابقه ورود گردشگران خارجی به کشور شد هتل ها ، رستوران ها ، اقامتگاه های بوم گردی ، مراکز تفریحی بین راهی ، موزه های خصوصی و … از جمله فعالیت های اقتصادی بود که در این بحران بسیار متضرر شدند. حال آنکه اگر این مراکز به سیستم های گردشگری مجازی ، رزرو آنلاین ، سفارش غیرحضوری و دهها خدمت مدرن دیگر مجهر بودند قطعا با ضرر بسیار کمتری مواجه می شدند.

کسب و کار کرونایی

به صدا درآمدن مداوم آژیر قرمز در شهرها موجب تعطیلی های همگانی و طولانی مدت اصناف گردید این مسئله نه تنها مردم را برای تامین مایحتاج خود با مشکل مواجه کرد بلکه صنوف متعددی را به ورشکستگی ، تغیر شغل و اختلال مواجه نمود.

نبود حمایت های کارگشای مالی و بانکی دولت ، نبود سیستم های فروش آنلاین با پهنای باند و زیرساخت مناسب ، نبود زیرساخت های کافی برای حمل نقل و ارسال غیرحضوری مرسولات شهری و روستایی ، نبود آموزش همگانی فروشنده و خریدار برای انجام خرید امن و دیگر موارد از جمله معضلات این حوزه بود.

اقتصاد کرونایی

پس از سلامت مردم بیشترین موضوعی که در جامعه نمود داشت بحران اقتصادی در دوران کرونا بود، دورانی که چرخ کسب و کار نچرخید ، ورود ارز گردشگری و خدمات به حدود صفر رسید ، صادرات به کشور های اروپایی با وقفه مواجه شد و واردات از کشورهای مبداء کرونا و سویه های مختلف آن با اختلال مواجه گردید. نبود طرح های جایگزین و ضعف در دیپلماسی اقتصادی از جمله دلایل افزایش بحران در حوزه اقتصاد بود.

واکسیوناسیون و درمان کرونایی

واکسن که پس از پیشگیری های فردی و اجتماعی دوای درد بشریت برای رهایی از شر کرونای منحوس است خیلی دیر وارد کشور شد، سیاست های یک بام و دوهوای کشورهای غربی ، تحریم های خارجی و تعلل در خط تولید همگانی و قوی واکسن داخلی از جمله مشکلاتی بود که دولتمردان می توانستند با راهبردی مقتدرانه آن را رفع کنند و خودتحریمی داخلی ایجاد فضای واکسن هراسی از موارد فرهنگی و اجتماعی بود که متولیان امر با توجه به تعلل های بوجود آمده در آن نمره بالایی نگرفتند.

در حوزه درمان نیز از ترس کرونا و با کمبود های تخت و کادردرمان بسیاری از مردم بیماری های دیگر خود را پیگیری نکردند و بعضی به خوددرمانی پرداختند که عواقب آن در آمارهای بهداشت و درمان قابل مشاهده است.

خانواده کرونایی

خانواده اصلی ترین و حساس ترین رکن جامعه است. کرونا موجب بیکاری ، ورشکستگی ، بدهی های معوق بانکی ، بیماری ، مرگ عزیزان ، دوری از خانواده ، قطع شدن دید و بازدید ، برگزار نشدن مراسم های آئینی – سنتی – عروسی-ختم، تعطیلی دوره های آموزشی، تعطیلی مراکز تفریحی و گردشگری کودکان و نوجوانان ، تعطیلی مدارس و تدریس فرزندان  و ده ها مورد دیگر از جمله مشکلاتی بود که گریبان گیر خانواده ها شد در بسیاری از موارد این مشکلات بعضاً موجب فروپاشی بنیان خانواده گردید.

مذهب کرونایی

در دوران کرونا بخصوص سال اول مساجد، نمازهای جمعه ، آئین های مذهبی ، اماکن مذهبی و زیارتی ، سفر حج و زیارت عتبات، منابرو محافل دینی و اخلاقی تعطیل یا کم رنگ شد که با عنایت به دستورات اسلام مبنی به اولویت های سلامت و حفظ جان مردم و تاکید روحانیت معظم بر رعایت پروتکل های بهداشتی و تزریق واکسن به این شکل سپری شد. البته فضای مجازی، کتابخوانی و صداوسیما تا حدی به کمک فعالین مذهبی آمد تا این خلع را جبران نماید.

این موارد مطرح شده و موارد بسیاری که در این فرصت نمی گنجد از جمله  حوزه هایی هستند که در بحران همه گیری کرونا درآن دچار ضعف بودیم و اگر از قبل آمادگی های لازم برای مقابله با آن وجود داشت هرگز به نتایج تلخ این چنینی نمی رسیدیم.

حال پس از بیش از دوسال از کرونا باید این معضلات را دستاوردی برای بحران های پیش رو دانست و از آن درس گرفت.