سیدمحمدظمانی – کارشناس ارشد مدیریت دولتی (تحول)
اجرای طرح فروش هوشمند نان به عنوان بخشی از طرح “مردمی سازی یارانه‌ها و توزیع عادلانه آن” در حالی که با هدف اصلی قطع دست سودجویان و مصرف نان در سبد غذایی خانوارها به صورت اصولی بوده است، اما اکنون باعث نگرانی برخی از روستاییان و ساکنان شهرهای کوچک شهرستان شاهرود شده است.
طبق آمار هر فرد ایرانی روزانه حدود ۳۰۰ گرم نان مصرف می‌کند که با توجه به جمعیت ایران، سالانه حدود ۹ و نیم میلیون تن گندم در کشور نیاز است اما تا چندی پیش، بیش از ۱۱ و نیم میلیون تن گندم در کشور مصرف می‌شد که این شکاف مصرفی، حکایت از قاچاق و ضایعات گسترده نان داشت و موجب هدر رفت بیش از ۲ میلیون تن گندم در کشور می‌شد.
بر این اساس طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها با هدف اصلاح اقتصادی و جلوگیری از فساد و رانت، کاهش تورم و فاصله اجتماعی از اردیبهشت سال جاری اجرایی شده است.
طرح فروش هوشمند نان به منظور ساماندهی آرد مورد نیاز خبازی‌ها صورت می‌گیرد و تا یارانه پرداختی دولت به این حوزه هدفمند شود، فروش نان طی روال سابق و با قیمت قبلی و بدون محدودیت، عرضه می شود، تنها تفاوتی که مردم با آن مواجه می‌شوند خرید نان از طریق دستگاه‌های کارتخوان نصب شده در نانوایی ها است.
طبیعی است که اجرای هر طرح اصلاحی، سبب اعتراض برخی شود و افرادی که در گذشته کالایی را خواسته یا ناخواسته غیرهدفمند مصرف می کردند، این اصلاح جریان توزیع را مطلوب ندانند، اما در واقع باید گفت اصل و اساس طرح همین است.
در این بین، برخی روستاییان و عشایر شهرستان شاهرود افزایش سهمیه آرد را با توجه به گرانی آرد آزاد خواستار و می‌گویند مقدار سهمیه اختصاصی ماهانه کافی نیست؛ آنان که بدون نانوایی و مجبور به تهیه و پخت نان در خانه هستند، از مقدار کم سهمیه هفت کیلو و ۲۰۰ گرمی آرد ماهانه برای هر نفر گلایه دارند.
در طرح جدید ساماندهی هوشمند نان، کد ملی و حساب یارانه افراد روستایی برای تحویل سهمیه آرد روستاییان بدون نانوایی در محل سکونت آن ها ثبت می‌شود و چنانچه کد ملی و شماره حساب یارانه فردی برای سهمیه آرد کنونی روستاییان و عشایر در دهیاری‌ها و بخشداری‌ها ثبت شود، آن فرد نمی‌تواند در مرحله بعدی طرح هدفمندی یارانه نان از نانوایی‌های شهری خرید کند.
بیشتر روستاییان و عشایر حاضر به ثبت شماره ملی و حساب یارانه خود در دهیاری و بخشداری‌ها برای تخصیص آرد یارانه‌ای نیستند و خرید نان از شهر را ترجیح می‌دهند.
البته مشخص نیست اگر فردی از اعضای خانواده در شهر دیگری سرباز، دانشجو و یا شاغل بود سهمیه نان چگونه مدیریت می شود؟
برخی زنان سرپرست خانوار پیش از اجرای طرح ساماندهی هوشمند نان با تهیه و خرید آرد آزاد و پخت نان تنوری و فروش آن در شهر برای تأمین اقتصاد خانوار اقدام می‌کردند که در حال حاضر تهیه آرد آزاد دشوار است و برای هر کیسه ۴۰ کیلویی حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان هزینه دارد با این قیمت‌ها، پخت نان در روستاها و مناطق عشایری صرفه اقتصادی ندارد.
در خصوص عشایر برخی برای همیاری بیشتر و تسریع امور چند خانواده عشایر در کنار هم کاری را پیش می‌برند و برای وعده غذایی صبحانه یا ناهار با این میزان سهمیه آرد برای پخت نان با مشکل مواجه شده و مجبور می‌شوند نان آزاد خریداری کنند.
سهمیه آرد ماهانه یارانه‌ای برای روستاها و عشایر بر پایه آمار جمعیتی سال ۹۵تخصیص یافته و به روز رسانی این آمار باعث اختصاص سهمیه بیشتر و واقعی به روستاییان و عشایر خواهد شد.
مورد مهم دیگری که در رویان یکی از شهرهای کوچک وجود دارد ورود مهاجران کالپوشی، بلوچ و افاغنه هستند که در آمار سال ۹۷ثبت نشده اند و به دلیل کیفیت نان تنوری از شهرشاهرود برای تهیه نان به رویان مراجعه می کنند و برای همین سهمیه نان ساکنان بومی شهر کفاف نمی دهد.
مشکل دیگر کارتی شدن نان عدم امکان حجم فروشی نان توسط نانوایی‌ها است و پیش از این صنوفی که نیازمند مصرف روزانه حجم بالایی از نان بوده‌اند مانند: کبابی، رستوران، تالار پذیرایی و افرادی که مراسم های جشن و ختم و نذری دارند و به نانوایی‌ها سفارش تعداد زیادی نان می‌دادند با اجرای طرح این امکان دیگر فراهم نیست.
در این باره رستوران داران و افرادی که نیاز به نان بیش از سهمیه دارند مجبورند به سوپر مارکت ها مراجعه کنند و با چند برابر قیمت نان تهیه کنند که خود فروش نان در سوپرمارکت ها تخلف محسوب و مردم مجبور به دور زدن قانون می شوند.
“البته با پیگیری های بعمل آمده راهکارهایی برای رفع این مشکل تدوین شده ولی ظاهرا اطلاع رسانی به صنوف ومردم دراین زمینه کافی نیست.”
با وجود اعلام مسئولان مبنی بر تزریق بیش از سهمیه واقعی آرد به نانوایی ها اما عملا شاهد کاهش ساعات کاری نانوایی های سطح شهر هستیم و وقتی علت را جویا می شویم اتمام سهمیه آرد را عنوان می کنند.
در این بین مشتریان گلایه‌هایی از کیفیت پایین نان دارند و انتظار دارند کیفیت نان که تاکنون چندان مورد توجه نانوایان نبوده است از این به بعد بهتر شود، انتظار داریم با این طرح و با رقابتی که پیش می‌آید شاهد بهبود کیفیت نان شویم.